рдЧुрд░ुрд╡ाрд░, 26 рдордИ 2016

ЁЯСЙ рдЧाрдпрдд्рд░ी рдЙрдкाрд╕рдиा рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╢ंрдХाрдПँ рдПрд╡ं рдЙрдирдХा рд╕рдоाрдзाрди (рднाрдЧ 9)


ЁЯФ╡ рд╕्рд╡рд░्рдЧ-рдирд░рдХ рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХे рдмाрдж рдПрдХ рдк्рд░рд╕ंрдЧ рд╕ंрдХрдЯ рдоुрдХ्рддि рдХा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рд╢ंрдХाрдПँ рдЙрдаाрдИ рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рдХрд╣ाँ рддрдХ рд╕рд╣ी рд╣ै। рдХ्рдпा рдЬрдк рдХрд░рдиे рд╕े рд╕ंрдХрдЯ рд╕рдоीрдк рдирд╣ीं рдЖрддे? рдЗрд╕े рднी рддрдд्рд╡ рджрд░्рд╢рди рдХे рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп рдоें рд╕рднी рдЗрди्рдж्рд░िрдпाँ рдЬाрдЧृрдд рд░рдЦ рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा। рдорд╣ाрдк्рд░рдЬ्рдЮा рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рд╕рдордЭрдиे рддрдеा рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рд╣ृрджрдпंрдЧрдо рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЖрдд्рдорд╢ोрдзрди рдФрд░ рдЖрдд्рдордкрд░िрд╖्рдХाрд░ рдХे рджो рдХрджрдо рд╕ंрдХрд▓्рдк рдкूрд░्рд╡рдХ рдЙрдардиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं। рдлрд▓рддः рдХुрд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдПрд╡ं рдЕрд╡ाँрдЫрдиीрдпрддा рд╕े рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдоिрд▓рддा рд╣ै। рд╕ाрде рд╣ी рдЙрд╕ рдЙрди्рдоूрд▓рди рд╕े рдЦाрд▓ी рд╣ुрдП рд╕्рдеाрди рдХो рдЧुрдг, рдХрд░्рдо, рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХी рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯрддा рд╕े рднрд░рдиे рдХा рдХाрдо рднी рдж्рд░ुрддрдЧрддि рд╕े рдЪрд▓ рдкрдб़рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдЬिрд╕ рдХ्рд░рдо рд╕े рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдЕрдиुрдкाрдд рд╕े рд╕ंрдХрдЯों рд╕े рднी рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдоिрд▓рддा рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै।

ЁЯФ┤ рд╕ंрдХрдЯ рд╡рд╕्рддुрддः рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдирд╣ीं, рд╕्рд╡ рдЙрдкाрд░्рдЬिрдд рд╣ै। рдЕрд╕ंрдпрдо рд╕े рд░ुрдЧ्рдгрддा, рдЕрд╕ंрддुрд▓рди рд╕े рд╡िрдЧ्рд░рд╣, рдЕрдкрд╡्рдпрдп рд╕े рджाрд░िрдж्рд░рдп, рдЕрд╕рдн्рдпрддा рд╕े рддिрд░рд╕्рдХाрд░, рдЕрд╕्рдд-рд╡्рдпрд╕्рддрддा рд╕े рд╡िрдкрди्рдирддा рдХे рдШрдЯाрдЯोрдк рдЦрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрдкрдиी рдЕрд╡ाँрдЫрдиीрдпрддाрдПँ- рдХुрд╕ंрд╕्рдХाрд░िрддाрдПं рд╣ी рджुрд░्рдЧрддि рдХो- рд╕ुрдЦрдж рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рди्рдпौрдд рдмुрд▓ाрддी рд╣ैं। рдордиःрд╕्рдеिрддि рдмрджрд▓े рддो рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдмрджрд▓рдиे рдоें рджेрд░ рди рд▓рдЧे। рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рдЕрдкрд╡ाрдж рддो рдХрднी-рдХрднी рд╣ी рдЦрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЖрдорддौрд░ рд╕े рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг, рд╕्рд╡рднाрд╡ рдПрд╡ं рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдШुрд╕ा рдЕрдирдЧрдв़рдкрди рд╣ी рд╡िрднिрди्рди рд╕्рддрд░ рдХे рд╕ंрдХрдЯों рдХे рд▓िрдпे рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рддрде्рдп рдХो рд╕рдордЭрдиे рд╡ाрд▓े рдмाрд╣рд░ी рд╕ंрдХрдЯों рдХा рд╕ाрд╣рд╕ рдФрд░ рд╕ूрдЭ-рдмूрдЭ рдж्рд╡ाрд░ा рдоुрдХाрдмрд▓ा рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╕ाрде рд╣ी рдпрд╣ рднी рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдЕрдкрдиी рдХिрди рдд्рд░ुрдЯिрдпों рдХे рдХाрд░рдг рдЕрд╡ाँрдЫрдиीрдпрддा рдХे рд╕ाрде рдШрдиिрд╖्рдарддा рдЬुрдб़ी рдФрд░ рд╡ैрд╕ा рдкрд░िрдгाрдо рдиिрдХрд▓ा। рдЕрдкрдиे рдХो рдмрджрд▓рдиे рдХे рд▓िрдпे рддрдд्рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдк्рд░рддिрдХूрд▓рддाрдУं рдоें рдмрджрд▓рдиे рдоें рднी рдк्рд░ाрдпः рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЧाрдпрдд्рд░ी рдЙрдкाрд╕рдиा рдХे рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдПрд╡ं рдЕрд╡рд▓рдо्рдмрди рд╕े рдЖрдд्рдордкрд░िрд╖्рдХाрд░– рдкрд░ाрдХ्рд░рдо рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдкूрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдлрд▓рддः рд╕ंрдХрдЯों рдХे рдиिрд╡ाрд░рдг рдоें рднी рд╕ंрджेрд╣ рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЬाрддा। рдЧाрдпрдд्рд░ी рд▓ाрдаी рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрдХрдЯों рдХो рдоाрд░ рднрдЧाрдпे рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рдЖँрдЦें рдоूँрджрдХрд░ рдЙрд╕ рддрдоाрд╢े рдХो рджेрдЦें, рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ोрддा।

ЁЯФ╡ рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдПрдХ рд╢ंрдХा рдФрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рд░ूрдк рдоें рдХुрд░ेрджी-рдЙрднाрд░ी рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ै- рдЧाрдпрдд्рд░ी рдХी рдХृрдкा рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рдирддा рдФрд░ рд╕рдлрд▓рддा рдХैрд╕े рдоिрд▓рддी рд╣ै? рд╡рд╕्рддुрддः рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рди рдоें рдПрдХ рдФрд░ рдХрдб़ी рдЬुрдб़рдиी рдЪाрд╣िрдпे- рдордз्рдпрд╡рд░्рддी рдХрд░्рддрд╡्рдп рдФрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी। рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдФрд░ рдКंрдЪे рдЕрдлрд╕рд░ рдмрдирдиे, рдбाрдХ्рдЯрд░ рдХी рдкрджрд╡ी рдкाрдиे рдоें рдЖрд░рдо्рдн рдФрд░ рдЕрди्рдд рдХी рдЪрд░्рдЪा рдоाрдд्рд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдмीрдЪ рдордз्рдпाрди्рддрд░ рднी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдордиोрдпोрдЧ рдкूрд░्рд╡рдХ рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдкрдв़рдиा рдкुрд╕्рддрдХों рдХी- рдлीрд╕ рдХी, рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░рдиा рдЖрджि рдЕрдиेрдХों рдмाрддें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै। рдЗрд╕ рдордз्рдпाрди्рддрд░ рдХो рд╡िрд╕्рдоृрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрдпे рдФрд░ рдоाрдд्рд░ рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдПрд╡ं рдкрдж рджो рд╣ी рдмाрддें рдпाрдж рд░рд╣ें рддो рдХрд╣ा рдЬाрдпेрдЧा рдХि рдпрд╣ рд╢ेрдЦ рдЪिрд▓्рд▓ी рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рднрд░ рд╣ै। рдпрджि рдордз्рдпाрди्рддрд░ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдФрд░ рдЙрд╕ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рдХा рдХाрд░्рдпाрди्рд╡рдпрди рднी рдз्рдпाрди рдоें рд╣ो рддो рдХрдерди рд╕рд░्рд╡рдеा рд╕рдд्рдп рд╣ै। рдкрд╣рд▓рд╡ाрди рдмрд▓िрд╖्рдарддा рдХी рдордиोрдХाрдордиा рдирд╣ीं рдкूрд░ी рдХрд░рддा, рди рд╣ी ‘рдкрд╣рд▓рд╡ाрди-рдкрд╣рд▓рд╡ाрди’ рд░рдЯрддे рд░рд╣рдиे рд╕े рдХोрдИ рд╡ैрд╕ा рдмрди рдкाрддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рд╡्рдпाрдпाрдорд╢ाрд▓ा рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдиिрдпрдоिрдд рд╡्рдпाрдпाрдо, рдЖрд╣ाрд░-рд╡िрд╣ाрд░, рддेрд▓ рдоाрд▓िрд╢ рдЖрджि рдХा рдЙрдкрдХ्рд░рдо рднी рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрдиा рд╣ोрддा рд╣ै।

ЁЯМ╣ рдХ्рд░рдорд╢ः рдЬाрд░ी
ЁЯМ╣ рдкं рд╢्рд░ीрд░ाрдо рд╢рд░्рдоा рдЖрдЪाрд░्рдп
ЁЯМ╣ рдЕрдЦрдг्рдб рдЬ्рдпोрддि рдЬुрд▓ाрдИ рдкृрд╖्рда 49
http://literature.awgp.org/magazine/AkhandjyotiHindi/1983/July.49

рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:

ЁЯСЙ рдорд╣िрдоा рдЧुрдгों рдХी рд╣ी рд╣ै

ЁЯФ╖ рдЕрд╕ुрд░ों рдХो рдЬिрддाрдиे рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЙрдирдХी рджुрд╖्рдЯрддा рдпा рдкाрдк-рд╡ृрддि рдХो рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд╕рдХрддा। рдЙрд╕рдиे рддो рдЕрди्рддрдд: рдЙрди्рд╣ें рд╡िрдиाрд╢ рдХे рдЧрд░्рдд рдоें рд╣ी рдЧिрд░ाрдпा рдФрд░ рдиिрди्рджा рдХे рди...